Hoa lài và hoa nhài – Loài hoa của sự tinh khiết và duyên dáng

Hoa lài và hoa nhài (hay Jasminum) thực chất là để chỉ cùng một loài hoa được nhiều người biết tới là những bông hoa mang sắc trắng tinh khôi và có mùi hương dịu dàng, được dùng để chế biến trà, loại trà này rất thơm ngon và có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Ở nước ta, hoa nhài thường được gọi phổ biến ở khu vực phía bắc còn hoa lài thì phổ biến ở phía nam. 

Giới thiệu về hoa nhài

Hoa lài là một trong số hơn 200 loài trong chi Nhài. Hoa có nhiều màu sắc như trắng, hồng, vàng,…. Cây có nguồn gốc từ Âu Á và Châu Đại Dương. Sau đó, chúng được trồng rộng rãi ở hầu hết các nước trên Thế Giới. Tuy nhiên ở nước ta gần như chỉ quen thuộc với loài hoa nhài trắng (hay hoa lài ta) với tên tiếng anh là Jasminum sambac.

Đây là một loại cây bụi thường xanh mọc xoắn hoặc phân tán. Lá cây màu xanh đậm bóng và những bông hoa màu trắng tinh, màu vàng hoặc màu hồng tùy loài. Hoa có mùi thơm quyến rũ cuốn hút, đường kính hoa tầm 2,5cm.

Hoa lài mọc theo cụm từ 3-12 bông hoa, hoa có từ 4 – 9 cánh hoa và là loại hoa cánh đơn hoặc cánh kép. Mùa hè là mùa cây nhài ra hoa, ở những vùng khí hậu ấm áp cây có thể ra hoa quanh năm. Dưới đây là một số thông tin về loài hoa lài:

Sự tích của nhài trắng (hoa lài)

Xưa kia khi các loài hoa đều chỉ có màu trắng, có một chàng họa sĩ mang theo các màu mực đến khu rừng để tô màu cho các loài hoa.

Họa sĩ nói: “Hoa nào thích màu thì hãy đến gần và nói cho ta biết.”

Lập tức các loại hoa đua nhau để tới gần người họa sĩ. Hoa nhài là loài hoa gần họa sĩ nhất nó muốn có một bộ áo màu vàng như màu Mặt Trời.

–  Mi dám cả gan len lên trước nữ hoàng Hoa Hồng? – họa sĩ nói rồi và đẩy lài sang một bên.

– Tôi không hề len lách, tôi đứng đây mấy năm rồi. – Lài tức giận nói.

– Mi cần phải hiểu, ai là người có quyền được đứng đầu hàng, Mi đã sai thì phải chịu hình phạt: Đứng cuối và muốn gì phải xin phép ta.

– Ngài nhầm rồi, thưa ngài, tôi sẽ không cầu xin ai hết – Nhài đáp và vẫn đứng yên tại đó.

Họa sĩ nói chuyện với các chị hoa hồng rất lâu. Họ muốn tất cả các màu sắc đẹp và bắt mắt nhất. Họ chỉ chê màu xanh bởi màu xanh trông không ấn tượng. Để không tốn màu xanh họa sĩ  bèn đem vẽ hoa Ly Ly và hoa Xa Cúc, mặc dù chúng yêu cầu màu đỏ thắm.

Họa sĩ nói rằng: Các chị trông rất nhà quê nên màu xanh sẽ hợp nhất.

Hoa Anh Túc nhẹ nhàng mỉm cười với chàng họa sĩ vậy là họa sĩ quét thật nhiều màu lên người nó. Cẩm Chướng phỉnh nịnh cũng được màu nó muốn. Hoạ sĩ ở khu rừng mấy ngày, tô điểm cho các loài hoa đủ loại màu sắc khác nhau.

Hoa Ngu Bàng được tô màu xám rồi hỏi nó có hài lòng không, nó chỉ nói: “Tôi biết, tất cả các màu mực có sắc rực rỡ, chàng đã gần cạn. Nếu ai cũng thích rực rỡ như nữ hoàng Hoa Hồng thì không có ai nhận ra được vẻ đẹp riêng của từng loài hoa nữa!”

Rồi màu vàng làm hoạ sĩ sực nhớ tới Nhài, loài hoa đầu tiên.

Họa sĩ nói với hoa Nhài:  – Thứ màu này còn ít lắm, nhưng nếu ngươi tỏ ra biết điều, ta sẽ cho tất.

Nhài đáp: – Ta không cần cầu xin ai điều gì.

Hoạ sỹ bực mình đáp: – Thôi được, nếu mi không dám nêu yêu cầu của mình thì mi hãy phục xuống đất, cho dù phải chịu còng lưng.

Nhài kiêu hãnh: – Tôi thích õng ẹo chứ không muốn bị còng lưng!

Vì thế Hoa Nhài nhỏ bé vẫn mang những cánh trắng muốt mà chúng ta vẫn thấy ngày nay.

Các loại hoa nhài

Hoa nhài ta

Thường được gọi là Nhài hoặc Lài, được trồng ở nhiều nơi, đặc biệt là trên phần lớn Nam và Đông Nam Á. Hoa nhài mang màu trắng tinh khôi, cánh đơn, hoa có hương thơm đặc trưng và là một trong những loài hoa lài phổ biến nhất ở Việt Nam.

Hoa nhài hồng

Lài hồng ( tên tiếng Anh là Jasminum polyanthum) là một loài cây leo thuộc chi Nhài bản địa Trung Quốc. Chồi hoa màu hồng hơi đỏ và nở vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân. Hoa nở năm cánh như ngôi sao, đường kính khoảng 2 cm. Lá của loại này là lá kép với 5-7 lá nhỏ có màu xanh lá đậm ở mặt trên và màu xanh lá cây nhạt hơn ở mặt dưới.

Hoa nhài vàng

Nhài vàng (tên tiếng Anh là Jasminum humile) hay còn gọi là hoa nhài Ý. Chúng là một loài thực vật có hoa trong họ Oleaceae, có nguồn gốc ở Afghanistan, Tajikistan, Nepal, Miến Điện, Pakistan, dãy Himalaya và tây nam Trung Quốc. 

Hoa nhài Nhật Bản

Nhài Nhật Bản (tên tiếng Anh là Jasminum mesnyi) còn được gọi là hoa lài anh thảo. Chúng là một loài thực vật có hoa trong họ Oleaceae, có nguồn gốc từ Việt Nam và miền nam Trung Quốc và du nhập vào Mexico, Honduras và một phần của miền Nam Hoa Kỳ. Loài lài này có hoa mang màu vàng, hoa có từ 6 – 7 cánh hoa rất đẹp.

Hoa nhài Tây Ban Nha

Nhài Tây Ban Nha (tên tiếng Anh là Jasminum grandiflorum) còn được gọi là hoa lài Hoàng gia, lài Catalan. Chúng có nguồn gốc từ Nam Á, Đông Bắc Châu Phi, Hồ Lớn châu Phi, bán đảo Ả Rập, các khu vực Vân Nam và Tứ Xuyên của Trung Quốc. Chúng có hoa màu trắng.

Ý nghĩa của hoa lài và hoa nhài

Hoa nhài và hoa lài có khá nhiều màu nhưng màu trắng luôn là màu phổ biến và được ưa chuộng nhất. Bởi màu trắng hoa nhài luôn  ấn tượng hơn các màu khác về sắc đẹp, hương thơm, sự duyên dáng và sự tinh khiết. 

Mỗi màu của hoa nhài sẽ tượng trưng cho một ý nghĩa khác nhau:

• Hoa nhài trắng: Sự đáng yêu, tinh khiết, ngây thơ.
• Hoa nhài ửng hồng: Sự chia cắt.
• Hoa nhài vàng: Sự duyên dáng, tao nhã.
• Hoa nhài vàng tươi: Sự ngọt ngào của tình bạn.
• Hoa nhài hồng – nhài Tây Ban Nha: Sự nhạy cảm.

Tác dụng của hoa nhài

Bên cạnh việc dùng hoa để trang trí, thì hoa nhài và hoa lài còn mang trong mình nhiều công dụng và lợi ích cho sức khỏe con người. Công dụng thường thấy nhất là làm trà hoa lài, đây là thức uống hàng ngày giúp ngủ ngon, an thần và cải thiện da… Với mùi thơm đặc trưng của mình, hoa lài còn được dùng để sản xuất nước hoa, xà phòng. 

Loài hoa này còn được chế biến thành tinh dầu hoa nhài và dưới đây là một số công dụng của hoa lài đối với sức khỏe:

• Làm giảm căng thẳng.
• Ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Giảm ho.
• Giảm mất ngủ.
• Chăm sóc da.
• An thần.

Bên cạnh đó, Hoa nhài còn được dùng để chế biến nhiều món ăn, đặc biệt là các món bánh và các món chay. Ngoài ra, hoa nhài còn là thành phần chính của các loại nước uống như trà hoa nhài, trà hỗn hợp có hương nhài,…

Ngoài ra, trong y học, hoa nhài có chứa nhiều chất giúp điều trị nhiều bệnh khác nhau như:  chống viêm, chống oxy hóa, điều hòa đường huyết, hỗ trợ điều trị ung thư. 

Cách trồng hoa nhài

Hoa lài thích nghi rất tốt với các vùng khí hậu nóng ẩm nhiệt đới, vì thế ở Việt Nam trồng loài hoa này tương đối dễ. Bạn chỉ cần chú ý những điều kiện cơ bản để cây hoa lài sinh trưởng và bỏ ra một ít thời gian chăm sóc chúng là đã có những bụi hoa nhài xinh đẹp cho riêng mình rồi.

Tổng quan về điều kiện sinh trưởng: 

Kỹ thuật trồng cây hoa nhài

• Trồng cây ngoài đất: bạn nên đào một hố đất rộng hơn đường kính bầu đất cây con một chút. Sau đó, thêm một lớp phân hữu cơ dày khoảng 5cm vào đáy hố, đặt bầu cây giống xuống và cho đất trồng vào cho tới khi đầy hố. Dùng tay ấn đất xung quanh để cố định.
• Trồng trong chậu: Bạn cho một lớp phân hữu cơ, vỏ trấu hay các vật liệu hữu cơ dưới đáy chậu. Cho cây vào chính giữa chậu, đổ đất trồng vào chậu sao cho đất cách miệng chậu khoảng 3cm. Nhớ vỗ đất xung quanh để cố định cây. 

Sau khi trồng cây, nhớ tưới nước xung quanh gốc cây. Sau 4 – 5 ngày cây hoa nhài có thể bắt đầu ra rễ non và có thể hấp thu dưỡng chất từ phần đất xung quanh.

Chăm sóc hoa lài 

• Đất trồng cây: Để cây ra nhiều hoa đẹp và quanh năm bạn nên trồng cây trên đất tơi xốp và giàu chất hữu cơ. Đất trồng cây bao gồm tro trấu, xơ dừa, phân bò giúp cây ra rễ nhanh hơn.
• Nước tưới cho cây: Cây mới trồng bạn nên tưới nước thường xuyên, với những cây trồng dưới thời tiết nắng nóng thì tưới 2 lần/ngày đến khi cây ổn định bạn có thể giảm chế độ tưới.
• Phân bón: Cung cấp phân chuồng hoai cho cây 2 lần/năm. Bên cạnh đó, cung cấp thêm phân hóa học NPK  3 tháng/lần.
• Ánh sáng: Hoa nhài đặc biệt thích sống trong môi trường nhiều ánh sáng, bạn nên chọn trồng cây ở các vị trí như: sân vườn, ban công, sân thượng nơi có ánh sáng sẽ giúp cây sinh trưởng tốt.
• Phòng ngừa sâu bệnh: Nếu được trồng và chăm sóc tốt thì cây hoa nhài sẽ ít bị sâu bệnh. Một số loại vấn đề về sâu bệnh thường thấy khi trồng hoa lài như là: bọ trĩ, nhện đỏ,bệnh nấm,  sâu đục lá,  bệnh thối bông.

Chú ý: Cây hoa nhài là cây sống lâu năm, đối với cây trồng trong chậu thì 2-3 năm phải thay đất mới 1 lần, thay ½ đất trong chậu là thích hợp nhất.

Trên đây, là tất cả những gì mà Vườn Ngọc Tân tổng hợp được về loài Hoa lài và hoa nhài xinh xắn. Đây thật sự là loài hoa có nhiều công dụng nên mọi người có thể cân nhắc thêm “em hoa” này vào vườn nhà mình nhé!